Πώς η Ελλάδα μπορεί να πετύχει σταθερή αναπτυξιακή προοπτική ενισχύοντας τους νέους
Το υφιστάμενο πλαίσιο και τα δεδομένα
Έχοντας διανύσει μία περίοδο 10ετούς ύφεσης με τρία μνημόνια και αρκετές πολιτικές εντάσεις, στη χώρα μας οφείλουμε να προσέξουμε καλύτερα ένα ζήτημα που με βάση τα δεδομένα αποτελεί βάσιμη ελπίδα για την συνολική ανάκαμψη και αναπτυξιακή πορεία την ερχόμενη δεκαετία.
Από το 2006 ως σήμερα η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις όσον αφορά την κατάσταση των νέων εργαζομένων με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ και της PwC όπως προκύπτουν από τον Young Workers Index. Μάλιστα καθώς τα έτη παιρνούν η χώρα όχι μόνον παραμένει στο τέλος αλλά μειώνεται η βαθμολογία της και μεγαλώνει η απόσταση από τις άλλες χώρες, από το 36.9% στο 23.2%.
2006 36,9%
2011 23,8%
2015 23,3%
2016 23,2%
Από την περίοδο του 2006 ως σήμερα έχουν υπάρξει 8 διαφορετικές κυβερνήσεις και η Ελλάδα εξακολουθεί να καταγράφει την απουσία ουσιαστικών πολιτικών για την ενδυνάμωση των νέων που οδηγεί στην ενίσχυση της οικονομίας και της κοινωνίας συνολικά, θέτοντας τη χώρα μας στην τελευταία θέση.
Αν αυτό θεωρείται υπερβολή τα δεδομένα δείχνουν την απάντηση αφού την ίδια περίοδο η Γερμανία έχει σημειώσει μία σαφή άνοδο από τη 10η στην 2η θέση ενώ αποτελεί το σημείο αναφοράς της έρευνας ως προς τις κινήσεις που πρέπει να πράξουν οι χώρες που θέλουν να σημειώσουν πρόοδο.
Κατά πόσον η Ελλάδα αντιμετωπίζει σαφές και ουσιώδες πρόβλημα το φανερώνουν τα δεδομένα και της έρευνας κοινωνικής κινητικότητας του World Economic Forum, που δείχνει και την ανισότητα που επικρατεί σε μία χώρα καθώς και τις αδυναμίες ανάπτυξης των δυνατοτήτων των νέων.
Εδώ η Ελλάδα έρχεται στην 48η θέση από τις 82 χώρες, αλλά ταυτόχρονα τελευταία στις 28 χώρες της ΕΕ, γεγονός που φανερώνει ότι τα χαρακτηριστικά της οικονομίας της οδηγούν σε βαθιά ανισότητα των νέων ιδίως στην απουσία κατάλληλων ευκαιριών απασχόλησης, και εργασιακού περιβάλλοντος.
Προκύπτει δηλαδή ότι η χώρα μας ανήκει μεν στην ΕΕ αλλά στο ζήτημα της ενίσχυσης των νέων που είναι καθοριστικός παράγοντας για την κοινωνική κινητικότητα, η Ελλάδα μοιάζει με αναπτυσσόμενη χώρα, ενώ δείχνει να έχει μία πτωτική πορεία.
Τα οφέλη της ενίσχυσης – Ανάγκη για νέα ολοκληρωμένη προσέγγιση
Η οικονομική ανάπτυξη εκτιμάται από 6% ως 8% του ΑΕΠ δηλαδή περίπου στα 15δις ευρώ, ενώ η σταδιακή βελτίωση ανά έτος πολύ πιθανόν να επιφέρει μεγαλύτερα αποτελέσματα καθώς η αναπτυξιακή επιτάχυνση θα κινητοποιεί σταδιακά περισσότερες δυνάμεις και αρκετές δυνατότητες θα τίθενται στην φάση αξιοποίησης.
Ακόμη από μία ολοκληρωμένη αναπτυξιακή προσέγγιση ενίσχυσης των νέων, θα επέλθουν περαιτέρω οφέλη στην συνολική ενδυνώμωση της νέας γενιάς, στην αντιμετώπιση των διαφόρων ανισοτήτων, στην ενίσχυση της κοινωνικής κινητικότητας και στην ανάπτυξη των ικανοτήτων που οδηγούν σε περισσότερη και σταθερότερη απασχόληση.
Η διαδικασία αυτή δεν είναι μία αόριστη έννοια, αλλά σημαίνει τη διαρκή και συντονισμένη ενασχόληση με τους νέους από το σχολείο μέχρι την ένταξη στον εργασιακό βίο και την κοινωνική ενδυνάμωση, μέσα από ένα συνδυασμό μεθόδων εκπαίδευσης, απασχόλησης, οικονομικής ενίσχυσης και εργαλείων ανάπτυξης.
Με την έννοια νέοι νοούνται όλες οι νεανικές κοινωνικές ομάδες με έμφαση σε όσους ανήκουν σε χαμηλά και μεσαία οικονομικά στρώματα, που προέρχονται από υποβαθμισμένα αστικά κέντρα και απομακρυσμένες περιοχές, που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες, που είναι ΑμΕΑ, που προέρχονται από οικογένειες με οικονομική αδυναμία και κοινωνικά προβλήματα.
Δηλαδή μία περιεκτική προσέγγιση ώστε να μπορέσουν να αξιοποιηθούν όλες οι εν δυνάμει δυνατότητες των νέων ανθρώπων μειώνοντας τους αποκλεισμούς και δίνοντας ευκαιρίες ανάπτυξης που συνιστούν την μεγάλη αναπτυξιακή ευκαιρία της χώρας συνολικά.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η ενίσχυση των νέων δεν σημαίνει την παραμέληση των μεγαλύτερων ηλικιών και δη των ηλικιωμένων, αλλά αντίστροφα τα οφέλη της αναπτυξιακής αυτής διαδικασίας ενισχύουν συνολικά την κοινωνία και ακόμη περισσότερο τους ηλικιωμένους καθότι περισσότερα κονδύλια θα είναι διαθέσιμα για πολιτικές κοινωνικής φροντίδας.
Η ενίσχυση των δυνατοτήτων κατά τον Νομπελίστα οικονομολόγο Amartya Sen, είναι το στοιχείο που δομεί την ειδοποιό διαφορά στην λειτουργία της οικονομίας μιας χώρας και συνδέεται με το επίπεδο της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης και την συνολική λειτουργία της δημοκρατίας.
Την περίοδο της οικονομικής κρίσης και τις περιόδους ύφεσης που έχουν ακολουθήσει, η ενίσχυση των νέων αποτελεί ανάγκη επιτακτική όχι μόνον για λόγους κοινωνικής πολιτικής, αλλά όπως αποδεικνύεται και ενίσχυσης της οικονομίας μιας χώρας καθώς και των εσόδων της.
Εξάλλου η συνολική αδυναμία της χώρας μας να αξιοποιήσει τις νεανικές δυνατότητες αποδεικνύεται και από την 34η θέση στον Youth Progress Index όπου η χώρα μας κατατάσσεται στην 114η θέση ως προς ελευθερία επιλογών και στην 60η θέση ως προς τις δυνατότητες ένταξης στην κοινωνία και την απασχόληση.
Η ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Πακέτου Ανάκαμψης
Σήμερα στην Ελλάδα όπου έχει μόλις εξέλθει από την 10ετία της κρίσης, αλλά αντιμετωπίζει τις απροσδόκητες συνέπειες του Covid-19, και καλείται να κινηθεί άμεσα και αποτελεσματικά οι σχετικές πολιτικές ενίσχυσης της νέας γενιάς είναι βασική παράμετρος της ανάκαμψης.
Διαβάζοντας το πρόσφατο Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία με αφορμή την διαχείριση της οικονομικής ενίσχυσης από την ΕΕ για την αντιμετώπιση των συνεπειών του Covid-19, εντοπίζουμε – πολύ σωστά – μία ειδική ανάλυση και προτάσεις για τη στήριξη του παιδιού και της οικογένειας σε ό,τι αφορά την γέννηση, την φροντίδα και την εκπαίδευση.
Όμως για τις ηλικίες 15-24 και 25-32 που αποτελούν τους άξονες που μπορούν να προσθέσουν αρκετά δις στο ΑΕΠ, η αναφορά έγκειται κυρίως στις δομές ανώτατης εκπαίδευσης και στην ανάγκη περαιτέρω κατάρτισης και εξειδίκευσης. Προκύπτει δηλαδή ότι απουσιάζει η εμβάθυνση και μία πιο εξειδικευμένη και συνδυαστική προσέγγιση μεταξύ εκπαίδευσης, εργασιακής ενίσχυσης, οικονομικής ενσωμάτωσης και καταπολέμησης των ανισοτήτων.
Η νέα γενιά είναι βασικό συστατικό της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας για την νέα 10ετία και σε αυτή την πορεία η χώρα θα πρέπει να βελτιώσει τη θέση της στην κατάταξη των σχετικών δεικτών και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εφαρμόσει πολιτικές που ενισχύουν τους νέους με βάση τα ανωτέρω.
Η συνδυαστική εφαρμογή πολιτικών και δράσεων με στόχο τα αντίστοιχα επίπεδα της Γερμανίας και που αγγίζουν τα πεδία της οικονομίας, της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής πολιτικής όπως προκύπτει και από τις μελέτες της PwC, μπορεί να τονώσει το ΑΕΠ της χώρας από 6% ως 8%.
Σε αυτή την διαδικασία υπάρχουν μετρήσιμες δράσεις και πολιτικές που εγγυόνται τα αποτελέσματα αρκεί να εφαρμοσθούν με επιμέλεια και συναίνεση από τις πολιτικές δυνάμεις, μιας και δεν ανακαλύπτεται ο τροχός αλλά η βούληση και το όραμα για εφαρμογή των κατάλληλων αποφάσεων.
Μία νέα δομή – Γενική Γραμματεία Ανάπτυξης των Νέων
Όπως προκύπτει από τα δεδομένα η Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια έχει σημειώσει αρνητικά αποτελέσματα καθότι υπήρξαν αποφάσεις και δομές που ακόμη και να ήταν σε σωστή κατεύθυνση, ήταν αποσπασματικές και μη συνδεδεμένες μεταξύ τους.
Με βάση τα ανωτέρω καταγράφεται η συνολική αδυναμία και διαχρονικά της απουσίας μίας ολοκληρωμένης στρατηγικής και δομής που να δημιουργεί έναν μηχανισμό συνεκτικής ανταπόκρισης και συνδυαστικής λειτουργίας και να εφαρμόζει τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές κατευθύνσεις για την ενίσχυση των νέων.
Προτείνεται η δημιουργία μίας νέας δομής, με τη μορφή Γενικής Γραμματείας Ανάπτυξης των Νέων που θα αναλάβει την αρμοδιότητα συντονισμού και χάραξης πολιτικής στα ζητήματα που σήμερα διαμοιράζονται στα συναρμόδια Υπουργείa, ενώ ταυτόχρονα θα αποτελεί το μηχανισμό με τον οποίο θα συνεργάζεται κάθε Υπουργείο για την εκπόνηση των δράσεων και των αποφάσεων που αφορούν τους νέους.
Οι υφιστάμενες δομές είτε ως Γραμματείες είτε ως Νομικά Πρόσωπα που υπάγονται κατά βάση στα Υπουργεία Παιδείας, Εργασίας, Οικονομικών, Ανάπτυξης και αφορούν την νεολαία θα πρέπει να αλλάξουν τρόπο λειτουργίας.
Ορισμένες εξ αυτών να ενταχθούν στην νέα δομή ενώ όλες οι υπόλοιπες να υπάγονται σε ένα μηχανισμό συνδιαμόρφωσης, σύμφωνης γνώμης και εφαρμογής επί του πλαισίου που θα καθορίζεται από τη νέα Γενική Γραμματεία Ανάπτυξης των Νέων.
Πρόκειται δηλαδή για έναν φορέα σε διαρκή διάλογο και συναπόφαση με τους τομείς άσκησης πολιτικής με βάση μετρήσιμους στόχους και αποτελέσματα, και η λειτουργία της θα πρέπει να τεθεί υπό τον Πρωθυπουργό ώστε να δοθεί η κατάλληλη σημασία και η ουσιαστική δυνατότητα εφαρμογής του έργου της.
Ενώ τέλος η δημιουργία της δεν συνιστά μία ακόμη διοικητική υπηρεσία ούτε επιπρόσθετη γραφειοκρατία καθότι η λειτουργία της είναι καθαρά συνεκτική, συντονιστική και αποφασιστική επί των υφιστάμενων δομών αφαιρόντας διοικητικά βάρη και με σαφή αναπτυξιακό χαρακτήρα.
Αύξηση δυνατοτήτων – μείωση ανισοτήτων
Συμπερασματικά είναι σαφές ότι τουλάχιστον τα περασμένα 15 χρόνια απουσιάζε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικών και δράσεων που να ενισχύει συνολικά τους νέους και να στοχεύει στην μείωση των ανισοτήτων, και ταυτόχρονα στην αύξηση των δυνατοτήτων συνολικά για τη νέα γενιά και τις επιμέρους κατηγορίες που τη διαμορφώνουν.
Όμως στην παρούσα συγκυρία καθίσταται πλέον κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά αποδεκτό ότι η συντονισμένη προσπάθεια ενίσχυσης των νέων αποτελεί μία μέθοδο που εγγυάται ότι στα τέλη αυτής της δεκαετίας θα έχει αυξηθεί η κοινωνική κινητικότητα και θα έχει ενισχυθεί ουσιαστικά η ελληνική οικονομία.
Η υπό τον Πρωθυπουργό προτεινόμενη δομή Γενικής Γραμματεία Ανάπτυξης των Νέων με ένα σαφές και οριζόντιο πλαίσιο αρμοδιοτήτων αποτελεί μία εγγυημένη διοικητική δομή, όμως καθότι η σύμπραξη πολλαπλών υφιστάμενων δομών είναι μία δύσκολη άσκηση μία κατ αρχήν Κυβερνητική Επιτροπή μπορεί να ξεκινήσει την προσπάθεια σε άμεση συνεργασία με την Ομάδα Διαχείρισης του Ευρωπαϊκού Πακέτου.
Μέσα από την συνεκτική και συνδυαστική ενίσχυση των νέων και με ένα μηχανισμό ολοκληρωμένης εφαρμογής μπορούμε να έχουμε μία εφικτή αναπτυξιακή προοπτική σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, και αυτό αφορά όχι μόνον την παρούσα νέα γενιά αλλά όλη την ελληνική κοινωνία.
Πηγές Ερευνών:
*Young Workers Index 2017, PwC
*The Global Social Mobility Ranking 2020, WEF